Od dłuższego czasu śledzę doniesienia dotyczące zmian w Wojsku Polskim, które ma zostać uzawodowione i w niedalekiej przyszłości ma składać się wyłącznie z żołnierzy kontraktowych. W pierwszych dniach grudnia bieżącego roku odbył się ostatni pobór do wojska – od tej pory żołnierze będą zgłaszać się do wojska jak do każdego innego miejsca pracy. Równocześnie ze szkół wycofywany jest przedmiot „Przysposobienie obronne” i zastępowany nowym przedmiotem „Edukacja dla bezpieczeństwa”, w którym zagadnienia z zakresu wyszkolenia wojskowego będą potraktowane jako drobny fragment na równi z nauką pierwszej pomocy ofiarom wypadków drogowych.
Kiedyś po studiach zaliczyłem 5-miesięczny okres służby wojskowej (zresztą w ciekawym okresie, bo jesienią 1989 roku), a dziś przyglądam się tej tematyce jako ojciec dwóch synów, którzy według dotychczasowych reguł we właściwym czasie staliby się poborowymi. Z tego zainteresowania o całkowicie prywatnej motywacji wynika jednak szereg ogólnych wniosków, o których napiszę poniżej.
W okresie PRL wojsko było instytucją zideologizowaną, pozostającą w służbie systemu sowieckiego, a jednocześnie stanowiące poważne obciążenie dla gospodarki, niewydolnej i bez obciążeń związanych ze zbrojeniami. Młodszym czytelnikom trzeba przypomnień, że jednym z istotnych czynników rozpadu Związku Sowieckiego była ekonomiczna przegrana wyścigu zbrojeń z USA. Z obu tych powodów po upadku PRL nakłady na obronność większość klasy politycznej postrzega jako nieracjonalne obciążenie gospodarki.
Jednocześnie szerzące się lewackie widzenie świata (pacyfistyczne i posthippisowskie) skłania wielu młodych ludzi do uznania, że każda postać służby wojskowej jest zbędną stratą czasu w życiowej perspektywie.
Wspomniane refleksje co do celowości lub niecelowości służby wojskowej w życiu młodego człowieka warto skonfrontować ze współczesną doktryną wykorzystania polskiego wojska. Przystępując do pisania tego tekstu miałem świadomość wyraźnego dysonansu dotyczącego spójności obrazu polskiej armii. Z nieoczekiwaną pomocą przyszedł mi program Bronisława Wildsteina, przez przypadkową zbieżność w czasie dziś wieczorem poświęcony przemianom w polskim wojsku. W trakcie programu wśród wypowiedzi można było w mniej lub bardziej jawny sposób usłyszeć opinię, że współczesne państwo polskie nie jest w stanie obronić swojego terytorium.
Polacy na przestrzeni dziejów wielokrotnie w dramatyczny sposób doświadczali skutków trudnego położenia geograficznego Polski pomiędzy Niemcami a Rosją, skutków militarnej przewagi sąsiadów, a zwłaszcza porozumiewania się obydwu sąsiednich państw przeciw Polsce. Szczególnie ciężkimi doświadczeniami w XX wieku stały się wojna z bolszewikami w 1920 roku a później kampania wrześniowa. Pomimo ogromnej przewagi militarnej przeciwników w tych wojnach, nie mieliśmy sytuacji, w której doktryna wykorzystania armii zakłada z góry niemożność obrony niepodległości. Wartość niepodległości była w okresie II RP wspierana wysiłkiem społecznym – wystarczy wspomnieć społeczne zbiorki pieniędzy na sfinansowanie budowy okrętów podwodnych „Orzeł” i „Sęp”. Częste jest odwoływania się do tradycji Polski przedwojennej w poszukiwaniu lepszych standardów polityki, myślenia o państwie i Narodzie, a więc i w tym przypadku warto spojrzeć wstecz.
Bulwersujące jest, że współczesna koncepcja przebudowy armii zdaje się być oparta na założeniu o braku możliwości obrony suwerenności. Co więcej, takie założenie dobrze współgra z działaniami większości polityków, którym nie chce się bronić suwerenności Polski w wymiarze politycznym i gospodarczym.
Jeżeli uznamy takie założenia za prawdziwe, to i koncepcja profesjonalizacji armii uzyska spójność. Jej efektem stanie się przekształcenie Wojska Polskiego w coś w rodzaju wymienionej w tytule Legii Cudzoziemskiej – armii dobrze nadającej się do realizacji rozmaitych ekspedycji o charakterze wojen kolonialnych, ale niezdolnej do obrony własnej Ojczyzny. Doświadczenia z wojen w Iraku i Afganistanie potwierdzają taką właśnie tezę.
Oczywiście, współczesny sprzęt bojowy (samoloty, czołgi,..) z racji wysokiego stopnia złożoności wymaga obsługi przez wysoko kwalifikowanych specjalistów, a więc żołnierzy zawodowych. Kadra żołnierzy zawodowych wystarczy do udziału w konfliktach poza granicami kraju, jakkolwiek by oceniać ich sens polityczny, moralny i inny. Jednak rezygnacja ze szkolenia poborowych (a więc późniejszych rezerwistów mobilizowanych w chwili zagrożenia kraju) pozbawia Polskę nawet potencjalnej możliwości obrony własnych granic. Żyjemy w takim położeniu geopolitycznym, że rezygnacja z powszechnego przygotowania wojskowego obywateli jest brakiem odpowiedzialności za własny Naród i państwo. W razie zmiany sytuacji politycznej tego braku nie da się w krótkim czasie odrobić.
Siły polityczne będące dziś u władzy nie chcą dziś wesprzeć żadnego z podstawowych priorytetów politycznych Polski: zahamowania katastrofy demograficznej poprzez rzeczywistą politykę prorodzinną oraz zachowania suwerenności w wymiarze politycznym i gospodarczym poprzez odrzucenie pomysłów budowy europejskiego superpaństwa. W ten ciąg myślowy wpisuje się koncepcja przebudowy polskiej armii, będąca faktycznie przekształceniem jej w armię kolonialną.
Jeżeli Polska ma być niepodległa w przyszłości, te trendy myślowe nie mogą być kontynuowane.